Türkiye'de Göç ve Çalışma İzinleri Düzenlemeleri
Türkiye'deki göç hareketliliği yıllardır devam etmektedir. 1960'lı yıllarda göç veren bir ülke konumundayken, 1980'li yıllardan itibaren coğrafi konumu nedeniyle önce transit ülke, ardından kültürel zenginliği ve ekonomik nedenlerle göç alan bir hedef ülke haline gelmiştir. Bu süreçte, yoğun göç hareketleriyle birlikte, gerek kaçak göçmenlerin gerekse yasal yollardan ülkeye giren yabancıların kayıt dışı çalışmasını önlemek amacıyla, 27 Şubat 2003 tarihinde 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir.
Bu kanun kapsamında, 2009 yılında yabancıların çalışma izni başvuru sayısı on bine yaklaşmış, yalnızca çalışma izniyle Türkiye'de ikamet eden yabancıların sayısı seksen bine ulaşmıştır. Son yıllarda, ülkemize yasal yollarla giren yabancıların yönetici ve teknik eleman gibi yüksek vasıf gerektiren alanlarda istihdamında artış olduğu gözlemlenmiştir. Ancak, gelişmelerin gerisinde kalan 4817 sayılı kanun ve yönetmeliklerin yeniden düzenlenmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Özellikle ekonomi politikaları açısından yakalanan istikrar sayesinde Türkiye, yabancı yatırımcılar için cazip bir merkez haline gelmiştir. Yabancı şirketlerin Türkiye'de yatırım yapmalarını teşvik etmek ve bu süreçte kolaylık sağlamak amacıyla, 28 Temmuz 2016 tarihinde TBMM'de kabul edilen 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, 13 Ağustos 2016 tarihli ve 29800 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Uluslararası İşgücü Kanununun Kapsamı
6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, Türkiye'de çalışmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin yanı sıra, mesleki eğitim ve staj yapmak isteyen yabancıları da kapsamaktadır. Çalışma izni başvuruları, yabancıların niteliği ve ülkeye sağlayacakları katkıya göre değerlendirilmekte ve kabul edilmektedir. Ancak, yabancılar her mesleği icra etme hakkına sahip değildir.
Kanunun 9/ç maddesine göre, diğer kanunlarla Türk vatandaşlarına özgülenen meslekler için yapılan çalışma izin başvuruları reddedilmektedir.
Ev Hizmetlerinde Çalışacak Yabancı Uyruklu Personel
Türkiye'de ev hizmetlerinde çalıştırılmak istenen yabancıların yapabilecekleri işler belirli kanunlarla sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda, ev hizmetlerinde sadece yaşlı, hasta ve çocuk bakımı için çalışma izni verilmektedir.
- Hasta bakımı durumunda, bakım işlemlerinin yüksek fiziksel güç gerektirmemesi şartıyla, yabancı personelin kadın olması gerekmektedir.
- Bakılacak kişinin sağlık durumu doktor raporuyla kanıtlanmalı ve kişinin 65 yaş üzerinde olması beklenmektedir.
- Çocuk bakımı için yapılan başvurularda, çocuğun yaşı 11’i aşmamalıdır.
Ev hizmetlerinde çalışacak yabancı personel için alınan çalışma izni, aynı zamanda ikamet izni yerine geçmektedir. Ancak tek başına alınan ikamet izni, çalışma izni yerine geçmez.
İzinsiz Çalışma ve Yaptırımlar
Türkiye'de çalışma izni olmaksızın çalışmak, ilgili kanunlarla yasaklanmıştır. İzinsiz çalıştığı tespit edilen yabancılar ve işverenler hakkında idari para cezaları uygulanmaktadır.
- Çalışma izni olmadan çalışan yabancıya 2.400 TL,
- Yabancı çalıştıran işverene veya işveren vekiline her bir yabancı için 6.000 TL ceza verilmektedir.
Bu düzenlemeler, kayıt dışı yabancı istihdamını önlemek ve denetimlerin etkinliğini artırmak amacıyla getirilmiştir.
Kanunun Ekonomik ve Sosyal Etkileri
6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, Türkiye’nin kurumsal altyapısını güçlendirmekte ve kayıt dışı istihdamı önlemektedir. Ayrıca, yabancıların Türkiye’de şirket kurmasına ve doğrudan yabancı yatırımlara olanak sağlayarak, Türk vatandaşları için yeni istihdam alanları yaratmayı ve ülke ekonomisine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
Öte yandan, bu kanunun yürürlük tarihinin yeni olması nedeniyle uygulamaya ilişkin bazı belirsizlikler bulunmaktadır. Bu belirsizlikleri gidermek amacıyla yol gösterici nitelikte bir yönetmeliğin yayımlanması beklenmektedir.