İhtiyati haciz, para alacaklarına ilişkin mevcut veya müstakbel takibin sonucunun güvence altına alınması için mahkeme kararıyla borçlunun mal varlığına el konulmasını sağlayan geçici hukuki bir korumadır. Alacaklı, yetkili mahkemeden uygun bir dilekçe ile doğmuş veya doğmamış alacağına istinaden ihtiyati haciz talep eder. Mahkeme bu talebi kabul ederse, alacaklının yüzde 10 ila yüzde 15 arasında değişen bir teminat yatırmasına karar verir. Bu teminat yatırılmadan mahkemenin ihtiyati haciz kararı vermesi mümkün değildir.

İhtiyati haciz, genel olarak takip hukuku içerisinde para alacaklarına ilişkin bir geçici hukuki koruma olarak, örneğin iflas ve tasarrufun iptali davaları çerçevesinde de uygulama alanı bulsa da, ağırlıklı olarak icra hukuku içerisinde ve ona bağlı olarak uygulanmaktadır. Bu nedenle ihtiyati haciz, bu bölüm altında incelenmiştir.

İhtiyati Haczin Şartları

• Alacağın Para Alacağı Olması:

  İhtiyati hacze konu olan alacak bakımından, alacağın bir para alacağı olması gerekmektedir. Para alacağının kaynağı, sebebi veya bağlı olduğu belgenin bir önemi yoktur. Özetle, para veya para olarak talep edilebilen bir alacak olması gerekir.

• Rehinle Teminat Altına Alınmamış Olması:

  Alacak, rehinle teminat altına alınmışsa, rehinli malın kıymetinin alacağı karşıladığı oranda ihtiyati haciz istenemez. Ancak, rehin teminatı dışında kalan kısım için ihtiyati haciz istenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken, rehin dışında bir teminat ile güvence altına alınmış alacaklarda ihtiyati haczin mümkün olduğudur.

İhtiyati Haciz Sebepleri

Genel Sebepler:
Alacaklının ihtiyati haciz talebi, alacağın muaccel olup olmamasına göre farklılık gösterir:

• Muaccel Alacaklar: Bu tür alacaklar için kanun herhangi bir şart aramadan ihtiyati haciz istenebilir.
• Muaccel Olmayan Alacaklar: Henüz vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati haciz talep edebilmek belirli şartlara bağlıdır. Bu şartlar şunlardır:
  • Borçlunun belli bir yerleşim yerinin olmaması,
  • Borçlunun, mallarını gizlemesi, kaçırması veya kendisinin kaçmaya hazırlanması yahut kaçması,
  • Borçlunun, alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması.

Özel Sebepler:

• Konkordato: Konkordatonun tasdiki talebinin reddi halinde ihtiyati haciz istenebilir.
• Tasarrufun İptali Davası: Bu dava açılmadan veya dava ile birlikte ihtiyati haciz talep edilebilir.

İhtiyati Haczin İcrası ve Süreçler

• Karar Sonrası Süreç:

  İhtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde alacaklının, kararın icrasını istemesi gerekir. Aksi halde, ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar ve daha sonra uygulanamaz.

• İcra Dairesi:

  İhtiyati haciz kararının icrası, kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesinden istenir.

• Şikayet Hakkı:

  İhtiyati haczin icrasına ilişkin şikayetler, icra işlemini yapan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine yapılır.

İhtiyati Haczin Kaldırılması

İhtiyati haczin kaldırılması için iki yol düzenlenmiştir:

• İtiraz: İhtiyati haciz kararının gerçek anlamda kaldırılması itiraz yoluyla mümkündür. Borçlu; mahkemenin yetkisi, ihtiyati haciz sebepleri ve teminata dayanarak itiraz edebilir.
• Teminat: Borçlu, teminat karşılığında ihtiyati haczi kaldırabilir. Ancak bu durumda ihtiyati haciz, teminat üzerinden devam eder.

Haksız İhtiyati Hacizden Doğan Sorumluluk

Haksız ihtiyati haciz koyduran alacaklı, borçlunun ve üçüncü kişilerin zararlarını tazmin etmek zorundadır. Bu sorumluluk, bir tür kusursuz sorumluluk halidir.

• Bu tazminat davası, genel mahkemelerde veya ihtiyati haciz kararını veren mahkemede açılabilir.
• Doktrinde, bu davanın zamanaşımı bakımından bir yıllık süreye tabi olduğu kabul edilmektedir.